2.3 Van Bossuits sculpturen als inspiratiebron voor beeldhouwwerk
Hierboven zijn talloze voorbeelden genoemd van de omzetting van Van Bossuits sculpturen naar tweedimensionale media, maar er bestaan ook voorbeelden van vertalingen in beeldhouwwerk. Zo heeft Willem van Mieris voor zijn mecenas Pieter de la Court van der Voort ontwerptekeningen gemaakt voor vier tuinvazen, waarop een viertal op Van Bossuits inventies gebaseerde figuurgroepen voorkomt.1 Van Mieris heeft de vazen vervolgens zelf geboetseerd waarna ze in de jaren 1702-1704 in letterspijs zijn gegoten. Ze bevinden zich tegenwoordig in de tuin van Windsor Castle [1-4].
1
gegoten door Filips van der Mij naar Willem van Mieris en naar Giovanni Battista Luraghi
Tuinvaas met offerande aan Priapus en Flora (allegorie van de Lente), 1704 gedateerd
Windsor (Engeland), particuliere collectie Royal Collection - Windsor Castle, inv./cat.nr. RCIN 71437
2
gegoten door Filips van der Mij naar Willem van Mieris en naar Giovanni Battista Luraghi
Tuinvaas met offerande aan Ceres en het Bad van Diana (allegorie van de Zomer), 1703 gedateerd
Windsor (Engeland), particuliere collectie Royal Collection - Windsor Castle, inv./cat.nr. RCIN 71439
3
gegoten door Filips van der Mij naar Willem van Mieris en naar Giovanni Battista Luraghi
Tuinvaas met een bacchanaal (allegorie van de Herfst), 1702 gedateerd
Windsor (Engeland), particuliere collectie Royal Collection - Windsor Castle, inv./cat.nr. RCIN 71441
4
gegoten door Filips van der Mij naar Willem van Mieris en naar Giovanni Battista Luraghi
Tuinvaas met Venus in de smidse van Vulcanus en Winter verdrijft de Herfst (allegorie van de Winter), 1704 gedateerd
Windsor (Engeland), particuliere collectie Royal Collection - Windsor Castle, inv./cat.nr. RCIN 71443
Francis heeft ook in hardsteen gewerkt, zo blijkt uit de veilingadvertentie van 4 mei 1702 van de doopsgezinde koopman Jan Thesing (1659-1701): ‘verscheyde Beeltjes gebootseert van de vermaerden Francis, een staende Sater met zijn Pedestal (leevens grooten) in hardsteen van dito, een leggende Sater, en een staende Flora van Johannes Ebbelaers, mede van hardsteen’.2 De veilingcatalogus (1734) met de nalatenschap van burgemeester Willem Six (1662-1734) vermeldt: ‘Een dito (Marmere Buste) zynde Galathea, van Francis begonnen, en door Ebbelaar opgemaakt’.3
De beeldhouwer Ignatius van Logteren (1685-1732) stond in contact met Jan Ebbelaer.4 Zelf kan hij Francis van Bossuit, die in 1692 overleed, nauwelijks hebben gekend, maar hij kan kennis hebben genomen van zijn oeuvre via Ebbelaer, door deelname aan Graats tekenacademie of door het bestuderen van diens natekeningen en de prenten in het Beeld-snyders Kunst-kabinet.5 Van Ignatius van Logterens nu bekende sculpturen zijn er tenminste zes waarschijnlijk op Van Bossuits werk geïnspireerd, zoals het reliëf Venus met dolfijn, dat overeenkomsten vertoont met de Venus ofwel Galathea (nu alleen nog bekend als prent [5-6], het 1730 gedateerde marmeren reliëf Venus en Adonis, dat vergelijkbaar is met het nu onbekende reliëf of de (drie jaar eerder verschenen) gelijknamige prent [7-8] en de tuinbeelden Pluto [9] en Jupiter als Vuur [10] die beide sterke verwantschap tonen met de achtkantige Jupiter [11].6
5
Matthijs Pool naar Barend Graat naar Francis van Bossuit
Galatea (pl. XLVI)
Den Haag, RKD – Netherlands Institute for Art History
6
Ignatius van Logteren
Venus, ca. 1720
Private collection
7
Matthijs Pool naar Barend Graat naar Francis van Bossuit
Venus en Adonis (pl. XXII)
Den Haag, RKD – Netherlands Institute for Art History
8
Ignatius van Logteren
Venus en Adonis, 1730 gedateerd
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. BK-14577
9
Ignatius van Logteren
Pluto, ca. 1712-1713
Arnhem, City of Arnhem
10
Jan van Logteren
Jupiter als Vuur, 1739 gedateerd
Private collection
11
toegeschreven aan Francis van Bossuit
Jupiter
Kontich, particuliere collectie J. van Herck
Twee tuinbeelden uit 1721, Flora als Lente en Pomona als Herfst (Museum Willet-Holthuijsen, Amsterdam) [12-13] zijn mogelijk afgeleid van Flora en op de nu alleen als prent bekende Andromeda [14-15].
12
Ignatius van Logteren
Flora als Lente, 1721
Amsterdam, Museum Willet-Holthuysen
13
Ignatius van Logteren
Pomona als Herfst, 1721
Amsterdam, Museum Willet-Holthuysen
14
Francis van Bossuit
Flora, ca. 1680-1692
Hamburg, Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg, inv./cat.nr. 1928.8
15
Matthijs Pool naar Barend Graat naar Francis van Bossuit
Andromeda (zonder ketens) (pl. LXV)
Den Haag, RKD – Netherlands Institute for Art History
Notes
1 C.W. Fock, ‘Willem van Mieris als ontwerper en boetseerder van tuinvazen,’ Oud Holland 87 (1973) p. 27-48; A.J. Elen, ‘De voortekeningen voor de vaasreliëfs van Willem van Mieris’, Oud Holland 109 (1995), p. 201-216. De composities zijn te herleiden tot drie palmhouten beelden en een ivoren reliëf, nu alleen nog bekend door de prenten ernaar: Lente, Zomer en Herfst en De triomf van Bacchus. Van de tekeningen 6 en 7 uit de 11 nummers tellende catalogus in Elen 1995B is de verblijfplaats onbekend. In 1997 werd een twaalfde bij de reeks horend blad geveild, een Bacchanaal; zie hierover A.J. Elen, 'Additions to Willem van Mieris's Rape of Lucretia: an Example of the Artist's Working Methods', Master Drawings 50 (2012), p. 533-538; p. 537, noot 2.
2 S.A.C. Dudok van Heel, 'Honderdvijftig advertenties van kunstverkopingen uit veertig jaargangen van de Amsterdamsche Courant 1672-1711', Jaarboek Amstelodamum 67 (1975), p. 149-173 ), p. 162-163, nr. 72. De catalogus van de veiling op 10 mei 1702 en de inventaris van Jan Thesingh zijn niet teruggevonden.
3 Zie § 1, noot 12.
4 Zie ook § 1, laatste alinea. P.M. Fischer, Ignatius en Jan van Logteren, Alphen aan de Rijn 2005, p. 17.
5 Fischer 2005, op. cit. (noot 4), p. 17.
6 Het marmeren reliëf, nu in het Rijksmuseum in Amsterdam, functioneerde als schoorsteenboezem en was mogelijk afkomstig uit het pand Herengracht 476.