RKD STUDIES

In dit hoofdstuk wordt eerst ingegaan op de inspiratiebronnen van Francis van Bossuit zelf en daarna op de wijze waarop zijn werk werd gebruikt door andere kunstenaars. Van Bossuit heeft met zijn kabinetsculptuur feitelijk replica’s van, en varianten op beroemde Zuid-Europese meesterwerken in klein formaat naar Noord-Europa gebracht.

Aan zijn Flora [1] en Venus met Cupido [2] bijvoorbeeld liggen belangrijke klassieke beelden ten grondslag: de Venus ex balneo [3] en de Venus Felix [4].

Omslag afbeelding
Willem van Mieris
Trumpeteer in an window, 1700 (dated)
panel, oil paint 30,3 x 24,5 cm
upper left : W. van Mieris. Fe. Ano 1700
Dresden, Staatliche Kunstsammlungen Dresden - Gemäldegalerie Alte Meister, inv./cat.nr. gal.nr. 1769

Het is niet uit documenten bekend met welke kunstenaars Francis in Italië omging en wie zijn opdrachtgevers waren, maar wel is duidelijk dat hij zich bijvoorbeeld heeft laten inspireren door werk van de beeldhouwers Pierre Puget (1620-1694) [5-6] en Giovanni Lorenzo Bernini (1598-1680) [7-8].

Enkele sculpturen door Van Bossuit zijn duidelijk verwant aan het werk van de Duitse beeldhouwer Balthasar Permoser (1651-1732), die in Florence en Rome heeft gewerkt. Waarschijnlijk heeft de jongere Permoser aan Van Bossuits werk een voorbeeld genomen.¹ Verder is recent geconstateerd dat de Christusfiguur in Van Bossuits sculptuur Dode Christus beweend door een engel [9] veel overeenkomsten vertoont met die van de Chigi-Crucifix [10] van de hand van de Tiroolse beeldhouwer Lorenz Rues (1640-1690), die gelijktijdig met Francis in Rome verbleef.²

Van Bossuit liet zich voor de compositie van zijn reliëfs met Bijbelse en mythologische taferelen onder meer inspireren door schilderijen van Rutilio di Lorenzo Manetti (1570-1639) [11-12], Lattanzio Gambara (1530-1573/'74) [13-14] en (via een spiegelbeeldige prent) Pietro da Cortona (1596/'97-1669) [15-16].

Franse invloeden zijn te herkennen in drie beelden uit een serie van de vier seizoenen, Lente, Herfst en Winter [17, 19, 21] alleen bekend uit het Beeld-snyders Kunst-kabinet, die geïnspireerd zouden kunnen zijn op (ontwerpen voor) beelden in de tuinen van Versailles [18, 20, 22]. Volgens Christian Theuerkauff zou Francis, op zijn reis vanuit Rome naar Amsterdam (ca. 1680/'81) Versailles kunnen hebben bezocht.³

Hoewel niet bekend is wie Van Bossuits eerste leermeesters waren, blijkt uit zijn sculpturen met Bacchus of Silenus dat hij het werk van François du Quesnoy (1594-1643) goed heeft gekend. De putti [23] van Gerard van Opstal (ca. 1595-1668) lijken de inspiratiebron te zijn geweest voor een van de twee reliëfs [24] in het poppenhuis van Petronella de la Court en ook Van Bossuits Dronken Silenus [25] is verwant aan Van Opstals werk, met name de bacchanalen op bekers.

23
Gerard van Opstal
Three children and a satyr
ivory 129 x 272 x 15 mm
Paris, Musée du Louvre, inv./cat.nr. Mr 361

24
attributed to Francis van Bossuit
triumph of Bacchus
ivory 48 x 57 x 17 mm
Utrecht, Centraal Museum, inv./cat.nr. 5000/167a (poppenhuis)

25
attributed to Francis van Bossuit
Drunken Silenus with satyr and bacchantes
ivory ? x ? x ? mm
Brussels, private collection René Van den Broeck

Wat betreft de halffiguren, die in het Beeld-snyders Kunst-kabinet in paren voorkomen (prenten LXXXVIII tot XCIX), liet Van Bossuit zich voor zijn Heilige Maria Magdalena, Heilige Jeronimus in gebed, Zelfmoord van Cleopatra, Zelfmoord van Lucretia en Judith met het hoofd van Holofernes duidelijk inspireren door Guido Reni (1575-1642) [26, 30, 32, 34, 37].

26
Guido Reni
The penitent Saint Mary Magdalene, c. 1635
canvas, oil paint 90,8 x 74,3 cm
Baltimore (Maryland), Walters Art Museum, inv./cat.nr. 37.2631

27
Francis van Bossuit
Saint Mary Magdalene, c. 1680-1692
ivory 145 x 123 x 20 mm
New York City, Blumka Gallery

28
attributed to Francis van Bossuit
Saint Mary Magdalene, c. 1680-1692
ivory 120 x 110 x ? mm
E.C.U. de Balbian van Doorn (Jutphaas (Nieuwegein)) 1880-10-21 - 1880-10-22, nr. 219

Voor Judiths pendant David met het hoofd van Goliath [38] vond hij mogelijk inspiratie in een schilderij van Domenico Feti (1588/'89-1623/'24) en een beeldhouwwerk (rechts) door Francesco Susini (1585-1653) [39-40].

38
Francis van Bossuit
David with Goliath's head
ivory 145 x 105 x ? mm
London, Victoria and Albert Museum, inv./cat.nr. 1143-1905

39
Domenico Fetti
David with Goliath's head, c. 1614-1615
canvas, oil paint 160 x 112 cm
Dresden, Staatliche Kunstsammlungen Dresden - Gemäldegalerie Alte Meister, inv./cat.nr. 415

40
Francesco Susini
David with Goliath's head, c. 1625-1630
bronze, gilded 30 x ? x ? cm
Vaduz-Vienna, Liechtenstein - The Princely Collections, inv./cat.nr. 565

De identificatie van met name de vrouwelijke halffiguren berust volledig op de attributen zoals een slang, een mes of een kruis want de koppen zijn min of meer hetzelfde, hetzij en face, hetzij en profil. Hetzelfde gezichtstype is eveneens gebruikt voor als halffiguren uitgevoerde zinnebeelden zoals de hieronder afgebeelde Luitspelende vrouw of Allegorie op de Muziek, Flora of Allegorie op de Lente [41-42], de alleen nog als prent bekende pendanten Allegorie op de Poëzie en Allegorie op de Beeldhouwkunst [43-44] en een Meisje met hondje of Allegorie op de deugd [45].

41
attributed to Francis van Bossuit
Lute playing woman: Allegory of Music, c. 1680-1692
ivory 129 x 94 x 18 mm
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. BK-NM-2933

42
Matthijs Pool after Barend Graat after Francis van Bossuit
Sculptura
paper, etching and engraving 110 x 83 mm
The Hague, RKD – Netherlands Institute for Art History

43
Francis van Bossuit
Flora, c. 1680-1692
ivory 182 x 120 x ? mm
Hamburg, Museum für Kunst und Gewerbe Hamburg, inv./cat.nr. 1928.8

44
Matthijs Pool after Barend Graat after Francis van Bossuit
Poesia
paper, etching and engraving 111 x 84 mm
The Hague, RKD – Netherlands Institute for Art History

45
Matthijs Pool after Barend Graat after Francis van Bossuit
Girl paying with a dog (allegory of Fidelty)
paper, etching and engraving 110 x 89 mm
The Hague, RKD – Netherlands Institute for Art History